تاثیر گچ کشاورزی بر خاک مزارع زعفران

تاثیر گچ کشاورزی بر شوری خاک مزارع زعفران:

گچ (Gypsum) یا همان سولفات کلسیم آبدار (CaSO4.2H2O) از جمله مواد اصلاحی ارزشمند و ارزان قیمتی است، که طی چند سال گذشته استفاده از آن بمنظور کاهش شوری خاک مزارع و باغات متداول گردیده است.گچ کشاورزی بایستی دارای خصوصیاتی باشد که با فرم های دیگر گچ متفاوت می باشد.
خصوصیات بررسی مکانیسم گچ کشاورزی در کاهش شوری خاک مزارع زعفران عبارتند از :

1- گچ کشاورزی باید فاقد شوری بوده و مقدار کربنات کلسیم (آهک) آن پایین باشد.
2- شوری گچ کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر و مقدار کربنات کلسیم هم زیر 2 درصد باشد.
3- علاوه بر دو مورد فوق الذکر مقدار منیزیم یا نسبت کلسیم به منیزیم گچ بالاتر از ۷۰ به ۱ باشد. میزان سنگریزه و قلوه سنگ هم هر چقدر کمتر باشد بهتراست.

زمان و نحوه اضافه کردن گچ کشاورزی به خاک:
بررسی مکانیسم گچ کشاورزی در کاهش شوری خاک مزارع زعفران از نظر زمانی هیچ محدودیتی برای افزودن گچ به خاک وجود نداشته و در هر زمانی که شرایط ایجاب کند می توان این کار را انجام داد.

همچنین باید زمانی گچ را به خاک اضافه کنیم که امکان آبیاری سنگین وجود داشته باشد.چنانچه بعد از افزودن گچ به خاک آبیاری سنگین انجام نشود گچ شسته شده در عمق های بالایی خاک (محدوده فعالیت ریشه) تجمع پیدا می کند.

تجمع گچ در لایه های بالایی اگر به مقدار بیش از 40 درصد برسد، به عنوان یک لایه محدود کننده عمل می نماید. در مواردی که گچ در عمق محدوده ریشه زعفران تجمع بالایی پیدا کند، ریشه زعفران یک تا دو سانتیمتر مانده به این لایه تغییر مسیر میدهد. به همین دلیل افزودن گچ بمنظور اصلاح شوری خاک مزارع ، باید به صورت تدریجی و طی دو تا سه سال اجرا گردد.

نقش گچ کشاورزی در خاک:

1- به عنوان کود
2- به عنوان اصلاح کننده خصوصیات فیزیکی خاک
3- به عنوان اصلاح خصوصیات شیمیایی خاک
4- به عنوان بهبود خصوصیات بیولوژیکی خاک

سولفات کلسیم آبدار (گچ کشاورزی)، دارای دو عنصر غذایی پرمصرف کلسیم و گوگرد می باشد. با توجه به عدم کمبود عنصر گوگرد در منابع آب و خاک، تامین کلسیم از اهمیت بیشتری برخوردار است. کلسیم جزو عناصری است که کمبود آن در خاک مشکلات متعددی را بوجود می آورد ؛ ازجمله این موارد عبارت است از :

مشکلات فیزیولوژیکی جذب و انتقال در گیاه، بر هم خوردن تعادل بین کلسیم و منیزیم به نفع منیزیم (پی آمد برداشت بی رویه و انهدام سفره های آب زیرزمینی) و مشخص شدن بیشتر نقش های کلیدی کلسیم در گیاهان، اهمیت تامین و اصلاح نسبت این عنصر (کلسیم) به منیزیم را ضروری کرده است.

لذا با توجه به حلالیت متوسط (2.65 گرم بر لیتر) گچ کشاورزی و گرانی سایر کودهای کلسیمی ، استفاده از این ماده به عنوان یک منبع کودی، صد در صد توجیه اقتصادی و فنی دارد. اما همانطور که ذکر گردید افزودن گچ بمنظور اصلاح شوری خاک مزارع ، باید به صورت تدریجی و طی دو تا سه سال اجرا گردد.

استفاده از گچ کشاورزی بمنظور اصلاح خاک های شور و قلیایی:

نکته حائز اهمیت در بررسی مکانیسم گچ کشاورزی در کاهش شوری خاک مزارع زعفران این است که پدیده شوری و قلیائیت همزاد همدیگر هستند. بدین معنی که تمام خاک های شور، قلیا هم هستند.

بنابراین ما با مشکل خاک های شور و قلیا مواجه هستیم. قلیا بودن خاک مربوط به میزان سدیم و منیزیم تبادلی بالا در خاک می باشد. خاک تا زمانی که شور و قلیا باشد از نظر واکنش خاک (pH) و نفوذپذیری مشکل چندانی ندارد.

اصولا  در بررسی مکانیسم گچ کشاورزی در کاهش شوری خاک مزارع زعفران ساختمان خاک های شور و قلیا (saline and alkali soil) نسبتا محکم و تخریب نشده است.

مشکل زمانی است که بخواهیم یک خاک شور و قلیا را با آب شیرین اصلاح نمائیم. آبشویی موجب شسته شدن نمک های محلول (عامل شوری) و باقی ماندن سدیم تبادلی بر سطح کلوئیدهای خاک شده و خاک قلیا تشکیل می شود.

در این صورت واکنش خاک قلیا ( pH آن) شدیدا افزایش یافته و با انهدام ساختمان خاک، نفوذپذیری و تهویه خاک مختل می شود. به همین دلیل است که هیچگاه آبشویی (leaching) و شیرین سازی خاک با آب تنها و بدون استفاده از مواد اصلاحی و کمکی توصیه نمی شود.

برای اصلاح این خاک ها ،استفاده از مواد اصلاحی که دارای کلسیم باشند توصیه می شود.

همانطور که ذکر گردید، ارزان ترین و در دسترس ترین ماده اصلاحی، گچ کشاورزی یا همان سولفات کلسیم آبدار است. این ماده اصلاحی علاوه بر دو امتیاز فوق از حلالیت نسبتا مناسبی برخوردار است.

کلسیم حاصل از انحلال گچ، جایگزین سدیم و منیزیم تبادلی و چسبیده بر سطح ذرات کلوئیدی خاک شده و پس از آزادسازی همراه با آب آبشویی از پروفیل خاک و محدوده فعالیت ریشه خارج می شود. عمل شوری زدایی و قلیا زدایی همزمان با هم صورت میگیرد.

استفاده از گچ کشاورزی بمنظور جلوگیری از تشکیل سله (Crust) در خاک:

تشکیل سله در سطح خاک یکی از مشکلات خاک هایی است که دارای بافت سیلتی – رسی هستند. تشکیل سله موجب ایجاد درز و شکاف های متعدد در خاک می شود. وجود این درز و شکاف ها موجب اتلاف آب آبیاری و نفوذ عمقی و بی فایده آب در اعماق پایین خاک و دور از دسترس ریشه گیاه و موجب پاره شدن ریشه گیاه می شود.

لذا اضافه کردن گچ به سطح خاک مانع از تشکیل سله و بهبود خاک های شور و قلیایی می گردد.

مدیر فروش زعفران قائنات

مصطفی قربانی

برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره روی دکمه‌های زیر کلیک کنید.

فرم مشاوره

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *